Čini se da je pornografija istaknuta odlika savremenog društva. Sve više ljudi širom svijeta dolazi u kontakt sa takvim sadržajem, i to više nego ikada ranije.

Zavisnost od pornografije se ne posmatra kao druge zavisnosti, poput alkoholizma, upotrebe narkotika ili pušenja. Ona je u rangu sa zavisnostima od kocke ili mobilnog telefona i posmatra se kao vid bihejvioralne zavisnosti. Specifična ponašanja se ponavljaju, jer dovode do aktiviranja određenih regiona u mozgu koji onda sintetišu supstance koje izazivaju osećaj zadovoljstva.

O seksualnom ponašanju, pa i konzumiranju pornografije, dosta se govori i u štampi i u akademskim krugovima. Pod "pornografijom" se obično smatraju oni tekstualni i slikovni proizvodi u kojima su eksplicitno prikazani seksualni čin i/ili naga tela i čiji je osnovni cilj izazivanje seksualnog uzbuđenja kod posmatrača.

Neki autori je opisuju kao oblik ponašanja koji ne ostavlja negativne posledice po mentalno zdravlje. Po njihovom shvatanju, ona služi za zadovoljenje uobičajenih ljudskih potreba kao što su radoznalost, seksualnost, razonoda itd.

S druge strane, terapeuti se često susreću sa klijentima koji navode da im je pornografija promijenila život – da imaju probleme u funkcionisanju sa partnerom, karijerom, da ne mogu da prestanu itd.

Pored toga, svjedoci smo i etiketiranja ljubitelja pornografije kao devijantnih, amoralnih pa čak i opasnih osoba. Koliko je svaki od ovih stavova opravdan? I kakav uticaj pornografija zapravo ima na ljudsku psihu?

Konzumiranje pornografije

Jedan od osnovnih razloga zbog kojih ljudi konzumiraju pornografiju je pražnjenje seksualne energije. Na primjer, neke osobe navode da im je teško da imaju seksualne maštarije te da im filmovi pomažu prilikom masturbacije.

Još jedan bitan faktor je radoznalost. Ljudi ovdje pronalaze stvari koje "nikad ne bi uradili, ali ih samo interesuje šta se tu zapravo dešava".

Takođe, neke osobe su sklone da na ovaj način traže podatke o onome o čemu ne žele da pitaju druge. Tako, istraživanja su pokazala da adolescenti često koriste pornografiju radi sticanja informacija o seksualnom životu i da ta "znanja" kasnije i primenjuju.

Pošto je adolescentima seksualni život još uvijek relativno nepoznata oblast, oni na ovaj način pokušavaju da doznaju kako da zadovolje partnera i da u realne seksualne odnose uđu sa više samopouzdanja.

Parovi često koriste pornografiju da osvježe seksualni život. Prethodno pomenute stavke su uobičajeni načini ponašanja. Međutim, do problema može da dođe kada npr. adolescent koristi filmove kao jedini izvor podataka o seksualnim odnosima ili kada par prestane da stupa u seksualne odnose ako nije uključen i pornografski sadržaj.

Kada je konzumiranje pornografije štetno?

Ponekad, osobe koje koriste pornografiju mogu da iskuse izvesnu nelagodnost. Tada obično navode da imaju osećaj da previše vremena provode na porno-sajtovima i da se to odražava na njihov život. Najčešće prijavljene tegobe se odnose na nemogućnost postizanja i održavanja seksualne uzbuđenosti, desenzitizaciju na seksualne sadržaje i probleme u odnosu sa partnerom. Međutim, u literaturi se navode još neke poteškoće koje nisu deo samo seksualnog života osobe:

Seksualna agresivnost

Istraživanja na adolescentima su pokazala da učestalo gledanje porno-filmova nije povezano sa povećanom seksualnom agresivnošću kod opšte populacije muškaraca. Međutim, kada su ispitani mladići koji su bazično agresivni, ispostavilo se da porno-sadržaji mogu da isprovociraju manifestovanje ove agresije koja već "postoji u njima".

Ne samo da ova grupa muškaraca ima snažniju potrebu da gleda takve filmove, nego i filmovi povratno utiču na promenu njihovih stavova prema ženama: njihova uvjerenja se mijenjaju ka sve većoj toleranciji agresije prema ženama. Izgleda da je bitan faktor i uzrast u kojem su dječaci bili izloženi ovim scenama: oni koji su u ranom pubertetu češće gledali porno-filmove su pod većim rizikom da u odraslom dobu ispolje seksualnu agresiju.

Doživljaj sebe

Pored toga što može da utiče na ponašanje prema drugim ljudima, pornografija može da utiče i na to kako osoba doživljava sebe. Mladi odrasli često ispoljavaju različite vrste nesigurnosti po pitanju svoje seksualnosti. Na primjer, muškarci koji učestalo gledaju porno-filmove mogu da se osećaju nesigurno po pitanju svoje seksualne potencije. Oni se često pribojavaju i da nisu sposobni da ispune očekivanja svojih partnerki. S druge strane, djevojke obično nisu zadovoljne svojim tijelom što se odražava i u njihovim izajavama da bi bile srećnije kada bi imale tjelesne proporcije kao pojedine porno-glumice.

Socijalno funkcionisanje

Neka istraživanja sugerišu da gledanje pornografije u djetinjstvu djelimično može da utiče na formiranje buduće ličnosti. Iako je potrebno još empirijskih podataka za donošenje ovakvih zaključaka, neki rezultati su potvrđivani više puta.

Tako je na ranom uzrastu (do 13. godine) pronađeno da oni koji su u to doba gledali porno-filmove su često i oni koji su kasnije bili umiješani u neki oblik kriminala. Takođe su ispoljavali i neke antisocijalne crte ličnosti.

Međutim, sve ove nalaze treba uzeti sa rezervom jer oni govore o povezanosti ovih pojava, što ne znači da je pornografija nužno uzrok koji je doveo do takvog stanja. Verovatnije je da su u pitanju neki drugi okidači koji utiču i na pojačano gledanje filmova i na kriminalno ponašanje, kao što su loši porodični odnosi.

Na primjer, pokazano je da djeca koja ne dobijaju dovoljno pažnje od roditelja provode više vremena na internetu, a time lakše i nailaze na pornografske sajtove. Na starijim uzrastima (srednja i kasna adolescencija) uočeno je da su oni koji koriste pornografiju često socijalno povučeni.

Šta kažu istraživanja

57 odsto muškaraca koristi pornografiju, 50 odsto to radi na nedeljnom nivou, a 20 odsto svakodnevno, pokazuje jedno od poslednih istraživanja koje je radjeno na teritoriji EU. Inače, 87 milijardi dolara godišnje zaradi industrija porno filmova.

Kada osobe koje previše koriste pornografiju osete da se to odražava, pre svega, na njihov odnos sa partnerom, ali i da ne mogu da osete seksualnu uzbuđenost kada su s njim, to je jedan od sigurnih znakova da je osoba postala zavisna.

Pored toga što može da utiče na ponašanje prema drugim ljudima, pornografija može da utiče i na to kako osoba doživljava sebe. Muškarci koji učestalo gledaju porno-filmove mogu da se osećaju nesigurno po pitanju svoje seksualne potencije, posebno veličine svog penisa, jer im se, u odnosu na one sa filmova, može učiniti malim a to itekako može poljuljati njihovo samopouzdanje.

Mnogi stručnjaci tvrde da mozak ljudi koji gledaju pornografiju ne funkcioniše na isti način kao, recimo, mozak konzumenata narkotika, iako su dokazi prilično nejasni. Jedna studija Univerziteta Kembridž, koja je obuhvatila 19 muškaraca ljubitelja pornografije, pokazala je da se u njihovim mozgovima, kada gledaju filmove “za odrasle”, aktiviraju centri zaduženi za osjećaj “nagrade”, kao kada narkoman vidi svoju drogu.

Pornografske stranice imaju mjesečno više posetitelja od Amazona, Netflixa i Twittera zajedno. Čak 30 odsto svih podataka koji se prenose preko interneta je pornografija. Web stranica YouPorn, jedna od najvećih stranica za zabavu odraslih, beleži šest puta veći promet od stranice Hulu.

Mitropolit Amfilohije o pornografiji

"Pornografija i sve njene nastranosti, od homoseksualizma do pedofilije, postali su biznis koji se mjeri milijardama. Posljednjih četrdesetak godina ona se eksplozivno proširila i dospjela do najzabačenijeg kutka Zemlje. Ovaj duhovni otrov njegovanja razvrata i svih spolnih nastranosti od malih nogu neusporedivo je zarazniji i dugoročno opasniji za ljudsko zdravlje od bilo kakve droge ili zatrovane hrane", smatra mitropolit Amfilohije.